Winter in Dordrecht
De stad in Europese top 30 van onontdekte parels
Tekst en foto's ©Frank Peters
​
Dordrecht is door het Britse dagblad The Times als enige Nederlandse stad opgenomen in een lijst van 30 Europese steden, die worden gekwalificeerd als verborgen schatten. De krant prijst Dordrecht onder meer vanwege het historische karakter, de vele monumenten, het water in de stad, het Dordrechts Museum en meer. Een uitstekend alternatief voor Parijs en Barcelona, zo schrijft de krant. Dordrecht is heerlijk voor een dagje in de zomer, maar de stad is in elk jaargetijde mooi. Wat mij betreft het mooist in de winter. Bedekt met een laagje sneeuw roepen de prachtige oude gebouwen, waaronder de Grote Kerk een heel sprookjesachtige sfeer op.
Legende van Sura - Het Wonder van de Grote Kerk
De Grote kerk van Dordrecht is gebouwd in de Middeleeuwen, vermoedelijk in de 12e of 13e eeuw. Dat gebeurde volgens een legende in opdracht van het meisje Sura. Zij zou van Maria persoonlijk de boodschap hebben gekregen om het heiligdom te stichten. Een groot probleem was echter het geld. Sura had drie munten, waarmee ze slechts een enkel dagloon voor drie arbeiders kon betalen. Maar een wonder geschiedde! Elke dag verschenen drie nieuwe koperstukken in haar beurs en zo kon de bouw van de Grote Kerk toch doorgaan.
​
De arbeiders kregen in de gaten dat er bij Sura schijnbaar veel geld te halen was. Op een kwade dag besloten ze het meisje te vermoorden, om zich zo haar mysterieuze inkomen toe te eigenen. Maar nadat het kwaad was geschied, was nergens nog een kopermunt te vinden. De moordenaars werden opgepakt en ter dood veroordeeld, maar daarmee is het verhaal nog niet ten einde.
De legende vertelt dat Sura uit de dood herrees om de misdadigers vrij te pleiten en vervolgens met hen naar Rome te reizen. Daar aangekomen toog ze naar de Paus om absolutie voor hen te vragen. De moordenaars werden vergeven en Sura kreeg voldoende aflaten mee om de verdere bouw van de kerk te bekostigen. Uiteindelijk zou Sura pas op hoge leeftijd overlijden en na haar dood werd ze heilig verklaard. Bijzonder detail is dat op de plek van de moord op St. Sura spontaan een bron zou zijn ontsprongen. Die bron heeft overigens tot in de 16e eeuw echt bestaan.
Klokkentoren
Opvallend is dat de kerk in Dordrecht scheef staat. In 1440 werd goedkeuring verleend voor de bouw van een torenspits, maar door de slappe ondergrond begon het gevaarte te verzakken en is de spits nooit afgebouwd. Uiteindelijk werd besloten vier uurwerken op de top van de stompe toren te plaatsen. Op gezette tijden klinken over het eiland van Dordrecht de meest prachtige beiaardconcerten. De stadsbeiaardiers spelen dan op de grootste beiaard van Europa. Eind jaren ‘90 van de vorige eeuw werden in de toren van de Grote Kerk enorme klokken gehangen. Er waren tegenstanders, die bang waren dat de kerk nog meer zou gaan verzakken, maar tot op heden is er (nog) geen schade gemeld. En de klokken? Die luiden nog steeds, elke week, 67 in totaal. De beiaard klinkt als nooit tevoren. Meer weten over de Grote Kerk? Bekijk dan onderstaande documentaire die ik maakte voor RTV-Dordrecht.
Groothoofd
Het Groothoofd is het noordelijkste puntje van Dordrecht en verschaft een prachtig uitzicht op het zogeheten Drierivierenpunt: het drukst bevaren waterknooppunt van Europa. Hier komen de Merwede, de Noord Maas en de Oude Maas bij elkaar. In de zomer bruist het er van leven op de terrassen, in de winter kan het havenhoofd veranderen in een mysterieuze, desolate plek. In de late Middeleeuwen was het uitzicht vanaf het Groothoofd op z’n zachtst gezegd minder fraai dan dat het nu is. Vandaag de dag varen plezierjachten, binnenvaartschepen en waterbussen voorbij en kijkt men uit op het rustieke Zwijndrecht, maar vroeger was dat wel anders. Vanaf de zogeheten ‘Diefsteiger’ werden misdadigers naar het lugubere Galgoord gebracht, aan de overkant van de rivier. In Galgoord werd de doodstraf uitgevoerd. De lijken bleven daar soms dagenlang bungelen.
​
Toen Dordrecht nog geen bruggen en tunnels had, was het Groothoofd de entree tot het eiland. De streng bewaakte Groothoofdspoort verschafte in vroeger eeuwen toegang tot de stad. Boven de poort bouwden de Dordtenaren een koepel, met in de muur een afbeelding van de Dordtse Stedenmaagd. Zij symboliseerde de onneembaarheid van de stad. Tot op de dag van vandaag kijkt de maagd trots uit over het drierivierenpunt.
​
Al sinds de Middeleeuwen is het Goothoofd een belangrijk onderdeel van de skyline van Dordrecht. Schilders als Cuyp, Jongkind en zelfs de Engelsman Turner legden dit bijzondere stadsgezicht vast op schilderijen en tekeningen. En ook hoogwaardigheidsbekleders die het Groothoofd aanschouwden, kwamen via deze plek de stad binnen.
Zo is bekend dat Karel V er in 1540 met zijn schip aanmeerde. Net als Napoleon, maar die weigerde ook maar één stap binnen de stadsmuren te zetten. Was hij misschien zo overweldigd door de schoonheid van het Groothoofd, dat hij liever daar wilde blijven? Waarschijnlijk niet. De keizer van Frankrijk vond gewoon dat de Dordtse hoogwaardigheidsbekleders maar naar hém moesten komen, in plaats van andersom. Napoleon overnachtte dan ook in zijn eigen schip buiten de stad, aangemeerd langs het noordelijkste puntje van Dordrecht.
Skyline van Dordrecht - Eeuwenoude Stadsgezichten
Gelukkig is in Dordrecht veel van de geschiedenis bewaard gebleven. Helaas zijn er ook mooie gebouwen gesloopt zoals het oude postkantoor. Dat doet nog steeds een beetje pijn in Dordrecht, maar er zijn nog meer dan 1500 monumenten en beeldbepalende gebouwen in de stad, dus genoeg om te bekijken. De skyline van Dordrecht ligt prachtig aan de Oude Maas en de oude stadsgezichten zoals de Kuipershaven, Wolwevershaven en Scheffersplein, zoals hieronder te zien, zijn zeer de moeite waard.
't Hof - Bakermat van Nederland
‘t Hof in Dordrecht is in de geschiedenis van Holland een van de meest gedenkwaardige plaatsen. Hier werd in de 16e eeuw namelijk het verzet tegen de Spaanse overheerser gesmeed en de bakermat voor het huidige Nederland gelegd. Op 19 juli 1572 kwamen afgezanten van twaalf steden bij elkaar in de Statenzaal van ’t Hof. Daar belegden ze de Eerste Vrije Statenvergadering. De afgezanten spraken met Marnix van St. Aldegonde, een vertegenwoordiger van prins Willem van Oranje. Ze besloten de prins financieel te steunen en organiseerden zo vanuit Dordrecht het verzet tegen de Spaanse landvoogd Alva. De strijd tegen de Spanjaarden was toen al vier jaar bezig, met als eerste succes de slag bij Heiligerlee, maar op ’t Hof in Dordrecht werd het verzet officieel bekrachtigd. Geen van de aanwezigen kon toen echter vermoeden dat de strijd nog tot 1648 zou duren.
Voor 1572 kende ’t Hof al een eeuwenlange geschiedenis. In 1282 vestigde een groep bedelmonniken zich in Dordrecht en bouwden op de plaats van het huidige Hof een klooster. Het gebouw werd kort daarna door een brand verwoest, maar ook snel weer hersteld. De Augustijner monniken lieten aan het complex ook een kerk bouwen; de Augustijnenkerk, die stamt uit 1293. Vele Dordtse notabelen liggen er begraven. Ook de schilder Albert Cuyp is hier ter aarde besteld. In 1572 diende ’t Hof vooral als vergaderruimte van de gilden. Grote delen van het complex waren na de beeldenstorm van 1566 namelijk verkocht. Na de Eerste Vrije Statenvergadering werd het geheel verbouwd tot een Prinsenhof. Het was de bedoeling dat Willem van Oranje er zou komen wonen, maar hij koos voor Delft.
Begin 20ste eeuw raakte ’t Hof in verval, maar in 1969 besloot het toenmalige stadsbestuur tot een opknapbeurt. In 1972, precies 400 jaar na de Eerste Vrije Statenvergadering, werd er een herdenkings- bijeenkomst gehouden. De burgemeesters van de steden Alkmaar, Edam, Enkhuizen, Gorinchem, Gouda, Haarlem, Hoorn, Leiden, Medemblik, Monnikendam, Oudewater en Dordrecht kwamen wederom bij elkaar, maar dit keer voor een feestelijke ontmoeting. Wie vandaag de dag ’t Hof bezoekt en goed luistert, hoort nog heel zacht het geroezemoes van twaalf steden in opstand. Of zou dat alleen verbeelding zijn...?
